Cây Ích Mẫu

1.Cây ích mẫu là gì?

Cây ích mẫu hay còn được gọi là cây chói đèn, cây sung úy thảo, cây trinh úy, cây trư ma. Tùy theo từng vùng miền mà nó được gọi tên khác nhau. Ngoài ra, nó còn có tên khoa học là Leonurus heterophyllus Sw, là loài thảo dược thuộc họ Hoa môi (Labiatae)

2. Đặc điểm của cây ích mẫu

Ích mẫu thực chất là một loài cỏ thân thảo, có vòng đời ngắn ngủi chỉ vỏn vẹn được 2 năm và chỉ cao khoảng 1 mét. Cả thân cây hình vuông và ít phân nhánh, trên thân có phủ một lớp lông tơ nhỏ và ngắn.

Lá cây ích mẫu mọc đối nhau tùy theo vị trí mọc ở giữa thân, đầu cành hay ở gốc mà chúng có hình dáng khác nhau. Thông thường thì lá ở gốc có phiến lá hình tim, cuống dài, 2 mép lá có răng cưa sâu và thô; lá mọc ở đầu cành thường không chia thùy và chúng không có cuống. Còn lá mọc ở thân có cuống ngắn so với lá ở gốc, phiến lá chia làm 3 thùy sâu, trên mỗi thùy đều có răng cưa.

Hoa ích mẫu thường mọc thành vòng ở kẽ lá, tràng hoa thường có màu hồng hoặc tím hồng tùy theo nơi chúng quang hợp và xẻ thành 2 môi đều nhau. Quả ích mẫu nhỏ có 3 cạnh màu xám nâu.

Mùa hoa nở thường rơi vào khoảng tháng 3 đến tháng 6 và cây kết quả sau 1 tháng hoa nở vào khoảng tháng 7 – 8 hàng năm.

3. Cây ích mẫu mọc ở đâu?

Vì bản chất là loài cỏ nên chúng thường hay mọc hoang khắp nơi như ven suối, ven sông, nơi có đất phù sa bồi đắp. Ngoài ra, nó còn phân bố ở những ruộng hoang hoặc ven đường. Cây ích mẫu phân bố tập trung nhiều ở các tỉnh Hồ Nam, Hồ Bắc, Mông Cổ, Sơn Tây, Cam Túc, Quảng Đông của Trung Quốc.  Ngoài ra, nó còn phân bố trên khắp lãnh thổ các nước khác như Thái Lan, Triều Tiên, khu vực Nam – Bắc Mỹ và Châu Phi, trong đó có Việt Nam.

Ngày nay, một số vùng đã trồng ích mẫu để thu hái làm thuốc nhưng vẫn chưa thể nào tìm ra cách trồng mang lại hiệu quả tốt nhất của loại thảo dược này.

4. Thu hái và chế biến cây ích mẫu làm thuốc

Toàn bộ phận của cây ích mẫu đều có thể dùng làm thuốc chữa bệnh, hạt của ích mẫu được người dân gọi là sung úy tử.

Thông thường người ta sẽ thu hái ích mẫu khi cây đã ra hoa và quả. Thời điểm vàng để thu hái dược liệu này là tháng 9 vì đây là lúc cây tập trung nhiều dược chất nhất. Khi thu hoạch, người ta sẽ chừa lại phần gốc để nó có thể tiếp tục phát triển thành cây mới.

Sau khi thu hái xong, ích mẫu sẽ được mang đi rửa sạch, cắt khúc rồi mang đi phơi hoặc sấy khô bảo quản sử dụng. Hoặc có thể sau khi rửa sạch, cắt khúc nhỏ rồi tẩm với giấm hoặc rượu rồi mang đi sao vàng hoặc nấu thành cao đặc. Chú ý khi nấu cao không nên dùng nồi sắt vì nhiệt độ cao sắt sẽ làm mất tác dụng của thuốc.

5. Thành phần hóa học của cây ích mẫu

Một số báo cáo nghiên cứu cho biết, trong ích mẫu có chứa chất tannin, chất đắng, saponin, rutin, glucozit và một ít tinh dầu. Các chất trên có công dụng có tác dụng kích thích tử cung giúp điều hòa kinh nguyệt, lưu thông khí huyết rất tốt.

6. Công dụng của cây ích mẫu

Theo Y học cổ truyền, ích mẫu có vị đắng, cay nồng và tính hàn tác dụng vào kinh can, tâm bào, tỳ và thận có khả năng loại bỏ huyết hư, sinh huyết mới, chữa rong kinh cùng một số triệu chứng liên quan như:

– Ích mẫu có tác dụng làm cho tử cung co thắt nhiều hơn

– Ích mẫu tác động lên tim mạch giúp lưu thông kinh mạch, cải thiện hệ tuần hoàn máu

– Có tác dụng kháng khuẩn đối với một số loại vi khuẩn gây ra các bệnh ngoài da như chốc đầu, lở ngứa

– Ích mẫu có khả năng điều kinh, giúp tiêu viêm

– Ích mẫu có tác dụng chữa viêm niêm mạch dạ con, chữa rong huyết

– Ích mẫu có công dụng chữa huyết áp cao, chữa lỵ

– Ích mẫu còn có công dụng chữa viêm thận cấp và mạn tính

– Ích mẫu chữa phù thũng, đau đầu, thông tiểu tiện và chứng mắt mờ sưng đau.

7. Uống ích mẫu đúng cách?

Để thuốc phát huy tác dụng hiệu quả, thì chúng ta cần phải sử dụng đúng liều lượng theo toa đã kê. Thông thường, mỗi ngày chỉ cần dùng 6g – 12g để sắc nước uống. Nếu dùng cao đặc, thì chỉ nên uống 10ml/ngày là tốt nhất.

8. Cây ích mẫu có tác dụng gì?

Dân gian thường có câu ca dao dùng để ca ngợi tác dụng chữa bệnh phu nữ của cây ích mẫu, đặc biệt là phu nữ sau khi sinh con:

                        Nhân trần, ích mẫu đi đâu

                        Để cho gái đẻ đơn đau thế này?

Không chỉ có tác dụng đối với phu nữ mà nó còn được dùng để chữa rất nhiều bệnh khác nhau:

8.1. Cây ích mẫu có tác dụng chữa kinh nguyệt không đều

Tình là tình trạng khiến nhiều chị em phu nữ lo lắng, suy nghĩ. Nhưng chỉ cần dùng 800g ích mẫu cùng với 200g mỗi loại ngải cứu, hương phụ sắc cùng với 3 lít nước. Sắc vài lần đến khi nước cô đặc lại còn 1 lít, cho đường vào rồi tắt bếp. Mỗi ngày uống 3 lần trước bữa ăn, mỗi lần dùng khoảng 20ml.

Ngoài ra, chúng ta có thể sắc ích mẫu cùng với bạc thau và cỏ roi ngựa để uống 2 – 3 lần trong ngày. Sử dụng trong vòng 1 tuần trước kì kinh nguyệt.

Hoặc có thể dùng ích mẫu, xích thược, đương quy, mỗi vị 10g cùng với 5g mộc hương. Đem tất cả dược liệu phơi hoặc sấy khô, sau đó tán thành bột mịn và uống mỗi ngày 2g với nước ấm.

8.2. Cây ích mẫu chữa đau mắt đỏ, sưng đau

Sử dụng quả ích mẫu, cúc hoa, thanh tương tử, sinh đĩa, quyết minh tử, lượng bằng nhau rồi mang đi sắc nước uống trong ngày.

8.3. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị mụn nhọt, mưng mủ

Sử dụng 30g ích mẫu khô cho vào ấm rồi cho 1 lít nước vào. Sắc thuốc đến khi nước thuốc cạn còn ½ so với ban đầu thì tắt bếp. Dùng nước thuốc này để vệ sinh vùng da bị mụn nhọt, mưng mủ. Kiên trì mỗi ngày 3 – 4 lần sẽ khỏi chỉ trong vòng 1 tuần. Dùng để vệ sinh vùng da bị tổn thương từ 3 đến 4 lần mỗi ngày.

8.4. Cây ích mẫu có tác dụng trị hậu sản, máu không ra được

Sử dụng 20g ích mẫu, đem rửa sạch và giã nhuyễn rồi lọc lấy nước cốt để uống. Dùng đều đặn mỗi ngày trong vòng 1 tuần.

8.5. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị chứng tắc tia sữa

Lấy khoảng 30g ích mẫu khô, đem tán thành bột mịn rồi hòa với nước ấm sau đó dùng để bôi lên đầu nhũ hoa. Dùng liên tục mỗi ngày đến khi có sữa trở lại

8.6. Cây ích mẫu điều trị chứng viêm tai

Sử dụng phần ngọn và lá non của cây ích mẫu rửa sạch, rồi mang đi giã nhuyễn. Sau đó lọc lấy nước cốt và dùng tăm bông thấm nước thuốc bôi vào tai, mỗi ngày 1 lần. Kiên trì sử dụng để thấy hiệu quả

8.7. Cây ích mẫu điều trị đinh nhọt

Lấy một nắm lá ích mẫu đem giã nhuyễn rồi vắt lấy nước cốt để uống còn phần bã dùng để đắp lên vùng da bị đinh nhọt. Thực hiện trong vòng 7 ngày sẽ khỏi.

8.8. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị chứng kiết lỵ ở trẻ

Sử dụng phần lá non và búp của cây ích mẫu nấu với gạo thành cháo. Sau đó cho trẻ ăn hàng ngày. Ăn liên tục trong vòng 5 – 7 ngày sẽ khỏi

8.9. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị bệnh trĩ

Sử dụng một nắm lá cây ích mẫu, rửa sạch đem đi giã nhuyễn, rồi lọc lấy nước cốt để uống hàng ngày. Kiên trì sử dụng mỗi ngày cho đến khi khỏi bệnh

8.10.Cây ích mẫu có tác dụng điều trị rôm sảy, lở ngứa

Sử dụng 30g lá cây ích mẫu đem đi rửa sạch, rồi giã nhuyễn lọc lấy nước cốt để uống còn phần bả đắp lên vùng da bị lở ngứa.

Hoặc có thể dùng ích mẫu nấu với nước để tắm, kiên trì thực hiện cho đến khi khỏi bệnh

8.11. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị cổ họng sưng đau

Lấy khoảng 30g ích mẫu rửa sạch, rồi giã nhuyễn. Sau đó, cho nước ấm vào rồi lọc qua rây lấy nước uống. Dùng ngày 2 lần cho đến khi không còn thấy đau nữa.

8.12. Cây ích mẫu có tác dụng giúp bổ khí huyết, điều kinh

Dùng khoảng 60g ích mẫu, 25g ngải cứu, 40g nga truật, 20g củ gấu, 30g hương nhu. Đem tất cả nguyên liệu rửa sạch rồi mang đi sao vàng, sau đó tán bột mịn rồi vo thành viên nhỏ như hạt bắp. Uống ngày 3 lần, mỗi lần dùng 15 viên.

8.13. Cây ích mẫu có tác dụng điều trị huyết áp cao

Sử dụng 20g mỗi loại ích mẫu, hy thiêm thảo, ngô đồng, hạ khô thảo. Đem tất cả nguyên liệu đi rửa sạch, để ráo nước rồi cho vào nồi sắc nước uống mỗi ngày 1 thang. Duy trì thực hiện sẽ thấy huyết áp ở mức cân bằng.

8.14. Cây ích mẫu có tác dụng ngăn ngừa nhiễm trùng tử cung sau sinh

Sau khi sinh con, tử cung của phu nữ rất nhạy cảm rất dễ bị viêm nhiễm. Chính vì thế mà nên dùng ích mẫu bởi nó có khả năng ngăn ngừa xuất huyết tử cung cho phu nữ với liều dùng như sau

Dùng 30g ích mẫu, 15g mần tưới. Đem nguyên liệu rửa sạch và cho vào nồi sắc trong vòng 30 phút rồi cho đường vào, tắt bếp. Uống ngày 2 – 3 lần, thực hiện liên tục trong vòng 1 tuần

8.15. Cây ích mẫu có tác dụng chữa viêm loét dạ dày, tá tràng

Sử dụng cây ích mẫu đem tán thành bột mịn, dùng 5g bột hòa chung với nước vo gạo để uống ngày 2 lần trước khi ăn. Uống đến khi thấy triệu chứng thuyên giảm.

9. Một số lưu ý khi sử dụng cây ích mẫu

Ích mẫu có tác dụng điều kinh, trục huyết cũ sinh huyết mới rất tốt cho người bị rối loại kinh nguyệt, phụ nữ sau sinh bị ứ huyết, rong kinh. Nhưng trong một số trường hợp sau không nên sử dụng:

– Phụ nữ đang trong quá trình mang thai tuyệt đối không nên dùng vì có thể gây nguy cơ sảy thai

– Người bị máu khó đông nếu sử dụng sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm cho sức khỏe

Khuyến khích bạn nên tham vấn bác sĩ hoặc người có chuyên môn trước sử dụng cây ích mẫu để tránh các rủi ro không mong muốn nhé!